کلمه Focus به معنی تمرکز و مرکزیت دادن می باشد یا به عبارت دیگر فوکوس (FOCUS)  تنظیم فاصله کانونی عدسی لنز دوربین بر اساس فاصله جسم تا دوربین برای داشتن یک تصویر  واضح را فوکوس گویند . سیستم فوکوس دوربین ها دارای دو حالت اتوماتیک AF  یا Auto Focus و دستی MF  یا Manual Focus است

در سیستم فوکوس دستی با چرخاندن رینگ فوکوس که در جلوی لنز قرار دارد ، در یک نقطه دلخواه تصویر را در بهترین حالت وضوح قرار میدهیم، برای مثال در دوربین هایی که لنز متغیر می باشند، پس از تنظیم کردن فاصله کانونی لنز با استفاده از رینگ فوکوس می توانیم تمرکز لنز را تنظیم کنیم که نتیجه آن شفافیت بیشتر در تصویر می باشد. در حالت فوکوس اتوماتیک دوربین به صورت هوشمند روی سوژه فوکوس میکند ، اما سیستم اتوفوکوس یا فوکوس اتوماتیک معمولا بر روی دوربین های دارای لنز موتوردار و بخصوص در دوربین های اسپید دام Speed Dome به کار برده می شود.

اتوفوکوس در دوربین های دیجیتال به دو نوع انجام میگیرد اتوفوکوس فعال ، اتوفوکوس غیرفعال

اتوفوکوس فعال :

اساس کار این نوع فوکوس اینگونه است که دوربین یک پرتو مادون قرمز یا یک موج صوتی را به سمت جلو ساطع میکند و پس از برخورد به جسم منعکس شده و دوربین آنرا از طریق لنز دریافت میکند . سپس پردازنده داخلی دوربین با احتساب زمان تاخیر رفت و برگشت اشعه یا موج ، فاصله دوربین تا جسم را محاسبه و لنز را مطابق ان فاصله تنظیم میکند تا به بهترین وضوح دست پیدا کند .

معایب موج صوتی ( اولتراسونیک) : دوربین در مکان های با آلودگی صوتی بالا گیج میزند و توانایی فوکوس ندارد ، برد موج صوتی کم است ، سرعت رفت و برگشت موج کم است در نتیجه در مکان های باز به کندی فکوس میکند.

معایب اشعه مادون قرمز : در نور کم به خوبی یا اصلا عمل نمیکند ، در نور زیاد هم به دلیل وجود پرتو های نوری فراوان در محیط توانایی فکوس ندارد ، در مقابل منابعی که از خود مادون قرمز ساطع میکنند هم فکوس دچار خطا میشود مانند اتش و شمع

اتوفوکوس غیر فعال :

در سیستم اتوفوکوس غیر فعال دیگر از موج صوتی( اولتراسونیک) و اشعه نوری خبری نیست بلکه پردازنده داخلی دوربین دست به کار میشود در بیشتر دوربین های SLR و اتوماتیک امروزه مشاهده می شود و فاصله جسم تا دوربین را با تحلیل کامپیوتری تصویری به وسیله الگوریتم های محاسبه اجزا تصویر که از طریق سنسور دوربین دریافت می‌کند، مقادیر شدت نور در هر پیکسل را مورد بررسی قرار می‌دهد. دوربین منظره واقع در کادر را در نظر می‌گیرد و با عقب و جلو بردن لنز، بهترین فوکوس ممکن را جستجو می‌کند.

ریز پردازنده دوربین به پیسکلهای روی نوار سنسور نگاه میکند و تفاوت شدت نور در سلولهای همجوار را اندازه می‌گیرد. اگر منظره خارج از فوکوس باشد، پیسکلهای مجاور دارای شدت نورهای مشابه هم می‌باشند. ریزپردازنده لنز را حرکت می‌دهد و دوباره پیکسلهای سنسور را بررسی میکند و می‌بیند که آیا اختلاف بین شدت نور پیکسلهای مجاور بیشتر شده (رو به فوکوس) یا کمتر شده است. سپس ریزپردازنده به جستجوی نقطه‌ای می‌پردازند که بیشترین اختلاف شدت بین پیکسلهای مجاور وجود داشته باشد، این نقطه، بهترین موقعیت فوکوس است.

در سیستم غیر فعال فوکوس باید نور و کنتراست در تصویر وجود داشته باشد تا بتواند وظیفه خود را بخوبی انجام دهد. در تصویر باید جزئیاتی موجود باشد تا کنتراست کافی ایجاد نماید. اگر بخواهید از یک دیوار خالی یا یک جسم بزرگ با رنگ یکنواخت عکس بگیرید، دوربین نمی‌تواند پیکسلهای مجاور را مقایسه نماید و بنابر این در فوکوس دچار مشکل می‌شود همچنین همانند سیستم های فعال مادون قرمز یا اولتراسونیک، محدودیتی برای فاصله جسم تا دوربین وجود ندارد. ضمنا سیستم فوکوس غیر فعال، براحتی از میان یک پنجره نیز فوکوس را براحتی انجام میدهد، چون آن هم، همانطور که شما می‌بینید، تصویر را می‌بیند. معمولا نسبت به جزئیات در راستای عمودی واکنش نشان می‌دهند (یعنی سنسورهای فوکوس معمولا افقی قرار گرفته‌اند). وقتی دوربین را بصورت افقی نگاه داشته‌اید، سیستم فوکوس غیر فعال برای فوکوس روی یک کشتی واقع در افق مشکل دارد، ولی براحتی روی یک میله پرچم فوکوس می‌کند. اگر دوربین را در وضعیت افقی معمولی نگاه داشته‌اید، سعی نمایید روی لبه‌های عمودی اشیاء فوکوس نمایید. برعکس در صورتی که دوربین را در وضعیت عمودی نگاه داشته‌اید، بهتر است روی جزئیات افقی فوکوس نمایید.

در طراحی دوربین‌های جدیدتر و گرانقیمت‌تر سعی شده که از ترکیبی از سنسورهای افقی و عمودی برای حل این مشکل استفاده شود. اما هنوز جلوگیری از سردرگمی دوربین بر اثر فوکوس روی اجسام با رنگ یکنواخت بر عهده اپراتور است.

همچنین شما میتوانید نقطه های AF را از طریق منو تنظیمات دوربین فعال یا غیر فعال نمایید به صورتی که نقطه های سمت چپ را فعال و راست را غیر فعال کنیم در این صورت سیستم فکوس اتوماتیک فقط روی سوژه های سمت چپ فکوس میکند . حتی در برخی دوربینها به کاربر اجازه فعال یا غیر فعال کردن تک تک نقطه ها را میدهید. نقطه مورد نظر را خود انتخاب کند .

در برخی از دوربین های حرفه ای فوکوس در حالت اتوماتیک داری گزینه هایی است شامل :

Continues Servo  یا Al Servo  – این گزینه به لنز این قابلیت را میدهد که همواره سوژ های متحرک در کادر را تعقیب و روی انها فکوس کند که همواره سوژه در حالت وضوح کامل باشد این گزینه برای اپراتور از سوژه های متحرک نظیر سوژه های ورزشی ، حیات وحش ، مسابقات اتومبیل رانی و … مناسب است

Focus Bracketing  – با انتخاب این گزینه با فشار دکمه شاتر سه تصویر ثبت میشود یکی با فوکوس تنظیم شده یکی فکوس پشت سوژه و یکی فکوس جلو سوژه در این حالت اپراتور سه فکوس از یک صحنه را دارد و میتواند مناسب ترین ان تصویر را انتخاب کند.

Single Servo یا  One Shot – حالتی از فوکوس است که شما به ازای هر بار نگه داشتن و فشردن شاتر تنها یک بار روی سوژه فکوس میکند این گزینه بهترین گزینه برای سوژه های ثابت است و باعث میشود باطری دوربین دیرتر تخلیه شود در این حالت اگر سوژه تکان بخورد دوربین بطور خودکار فوکوس مجدد انجام نمی دهد و شما مجبورید شاتر را رها کرده و دوباره تا نیمه فشار دهید که عملیات فوکوس مجدداً انجام شود.

Dynamic Area AF   یا AI Focus    – این گزینه چیزی بین دو حالت Al Servo  و  One Shot  است زمانیکه شما شاتر را تا نیمه فشار می دهید ، فوکوس بطور خودکار روی شی مورد نظر انجام می شود و ثابت می ماند. این حالت تا زمانیکه که شی حرکت نکند و یا شما فاصله تان را تغییر ندهید ثابت مانده و به محض جابجایی یا حرکت ،  سیستم فوکوس مجدداً فعال شده و تنظیم مجدد انجام می دهد و دیگر نیازی به رها کردن و دوباره گرفتن شاتر نیست

نکته : AI  مخفف کلمه  Artificial Intelligenceبه معنی هوش مصنوعی می باشد

مواردی که اتوفوکوس دچار خطا میشود

در بعضی شرایط و مواقع ممکن است سیستم فوکوس اتوماتیک دوربین دچار خطا شود یا گیج بزند (شرایطی که لنز هی جلو عقب میکند تا سوژه ای برای فوکوس پیدا کند) این شرایط ممکن است یکی از حالات زیر باشد:

* سوژه با کنتراست کم

* سوژه با نور زیاد

* سوژه با اشعه مادون قرمز (شعله آتش،شمع‌)

* سوژه های در نور بسیار کم

* سوژه های ممتد ذر راستای افق

* سوژه های متحرک سریع

* سوژه هایی با  فواصل گوناگون از هم

* برگشت زود هنگام اشعه (مثلا برخورد با شیشه)

باید فراموش نکنیم که تنها یک نقطه از کادربندی است که وضوح صددرصد دارد و هر چه به موضوعاتی که دورتر و نزدیک تر هستند دقت کنیم از وضوح آنها کاسته شده است. اما ممکن است این تغییرات اینقدر کم باشد که چشم انسان توانایی تشخیص تغییرات را نداشته باشد.

محدوده ای که تقریباً موضوعات از یک وضوح برخوردار هستند را محدوده فوکوس (میدان وضوح) می گویند و سایر نقاط که به شکل محو و مات هستند را اصطلاحاً Flow (فـلو) می نامند. با افزایش عمق میدان وضوح می توان موضوعات بیشتری را در محدوده فوکوس قرار داد اما همانطور که پیش تر نیز گفته شد فوکوس هر نقطه با نقطه دیگر متفاوت است و هیچ نقطه ای از تصویر به اندازه نقطه ای که ما تصمیم گرفتیم در آنجا فوکوس کنیم ، وضوح ندارد. اما می تواند وضوحی نزدیک به نقطه فوکوس داشته باشد.